Zijn roman Smeltende vrouw werd door de onlangs overleden dichter Menno Wigman een ‘droomdebuut’ genoemd en schrijver Herman Brusselmans prees hem aan als hét literaire talent van 2017. Behalve schrijver is Sander Kok (1981) ook internationaal fotomodel. Over schrijven, vrouwen en hoe het is om als man een object te zijn.

Sander Kok is geen eigenaar van deze wollen pet.

Wat heeft u van uw moeder geleerd?

‘Dat je slecht gedrag zo gunstig mogelijk moet interpreteren. Als iemand een rotopmerking maakt, is diegene niet per se een rotpersoon. Mijn moeder was psychotherapeut, begrijpen was haar vak.’

Wat voor een kind was u?

‘Als puber verlegen. Terwijl ik, als ik mij goed voelde, juist niet kon stoppen met praten. Verlegen én hyper, daar viel geen label op te plakken. Wij woonden in Den Helder omdat mijn vader daar als medisch specialist een baan gekregen had. Op school werd ik eens geslagen omdat ik ‘nota bene’ zei. Wist ik veel, zo praatten wij thuis gewoon. Ik had weinig vrienden, terwijl ik juist sociaal van aard ben. Bij volwassenen voelde ik me meer op mijn gemak dan bij leeftijdgenoten. Pubers zijn zo absoluut, weten alles zeker, tonen weinig empathie.’

‘Eenmaal naakt heb je zelf de regie.’

Bent u over uw verlegenheid heen gekomen?

‘Ik heb nog steeds aanvallen van verlegenheid. Die ga ik te lijf met radicale openheid. Met mijn ouders ging ik vroeger naar een naturistenterrein. Zodra we daar aankwamen en ik al die mensen in hun blote kont zag, sloeg de paniek toe. O God, mijn broek moet uit. Maar zodra ik naakt was, voelde ik me vrijer dan ooit.’

Als de grens eenmaal gepasseerd is, verdwijnt de angst?

‘Eenmaal naakt heb je zelf de regie. Als anderen je dan nog uitlachen, is het hun probleem.’

Wat is de bron van uw schaamte?

‘Ik worstel altijd een beetje met de vrees betrapt te worden.’

Op wat?

‘Dat ik een buitenstaander ben. Vroeger op school waren meisjes soms op afstand verliefd op mij. Dan hoopte ik maar dat ze niet naar me toe kwamen, zodat de mythe in stand bleef. Het mogelijke oordeel van de massa beangstigt mij. Van menigten word ik fysiek onrustig.’

Als model stapte u juist in de schijnwerpers.

‘Dat was goede therapie. Aanvankelijk voelde ik me totaal belachelijk, tot ik ontdekte dat ik het kon regisseren, al is dat meer een kwestie van láten dan van doen. Een model moet zichzelf leeg maken. Op een bezet gezicht kun je geen uitdrukking plakken.’

U moet zichzelf depersonaliseren?

‘Anticiperen op de blik van buitenaf, rekening houden met de lichtval, mijzelf objectiveren. Dat ik mijzelf achter een pose kon verschuilen, heeft mij minder verlegen gemaakt. Iedereen zoekt waarschijnlijk wel een of andere uiterlijke vorm om zich aan vast te houden. Ik vermoed dat Barack Obama bijvoorbeeld veel baat heeft bij zijn mooie stem.’

Is het wel mannelijk om als object bekeken te worden?

‘Als man hoor je niet te willen behagen. Fotografen willen altijd dat je zo natuurlijk mogelijk poseert, alsof je net komt aanlopen. Ik ben blij dat ik met dit werk geld verdien zodat ik kan schrijven, maar ik neem het niet al te serieus. Zelf bekijk ik trouwens ook. Met mijn male gaze objectiveer ik vrouwen keihard terug.’ (Lacht)

‘Zelf bekijk ik trouwens ook. Met mijn male gaze objectiveer ik vrouwen keihard terug.’

Heeft u wel eens last van handtastelijkheden?

‘Soms, maar ik trek me daar weinig van aan. Als mannen het doen, leg ik gewoon vriendelijk uit dat ik een vriendin heb. Ook vrouwen zijn roofdieren, alleen opereren zij subtieler. Als je niet toehapt, dringen ze niet aan of komen ze na een maand nog eens voorzichtig terug. Ze tonen meer waardigheid. Vriendinnen van mij krijgen dick pics toegestuurd, ik heb nog nooit een cunt pic gehad. In New York heb ik wel de klassieke situatie meegemaakt van de beroemdheid op de hotelkamer. (Na enig aandringen noemt Kok de naam van een wereldberoemde zangeres, maar roept dan: ‘Niet in de krant zetten!’, red.) Ze trok ineens het bovenste stuk van haar jurk uit. ‘You don’t have to fuck me’, zei ze. Ik vond het wel grappig. We hebben samen op haar laptop een film gekeken.’

U nagelt die vrouw niet aan de schandpaal, zoals veel vrouwen doen met mannen in #MeToo?

‘Nee, waarom zou ik? Ik voelde me niet bedreigd. Al begrijp ik de vrouwelijke verbittering wel. De regie over jezelf wordt je uit handen genomen. Als puber liep ik tijdens een vakantie met mijn ouders in Israël eens op een soldaat af, die een groot geweer had. Toen ik in mijn onschuld iets vroeg over zijn ‘gun’, siste hij in mijn oor: ‘you have a gun between your legs’. Ik grijnsde, zoals ik altijd doe als ik verlegen ben, maar trilde van schrik. Ik schaamde me voor zijn gedrag, wat toch eigenaardig is.

‘Iemand die zich gekwetst voelt, kan zich vergissen en misschien is degene die kwetst, zelf ook kwetsbaar’

‘Het is goed dat misbruik aan het licht komt, maar aan het verabsoluteren ervan kleven gevaren. Als iemand op een onschuldige manier erotisch plezier aan jou ontleent, kan dat vervelend zijn, maar het is ook weer niet het einde van de wereld. Je moet blijven relativeren. Net zoals je moet twijfelen aan denkbeelden, moet je ook gevoelens ter discussie blijven stellen. Iemand die zich gekwetst voelt, kan zich vergissen en misschien is degene die kwetst, zelf ook kwetsbaar.

‘Dat is de les van mijn moeder: betracht empathie. Laatst had ik een discussie over een treinrukker op Twitter. Vrouwen riepen op tot draconische maatregelen. Ik zei: maar beseffen jullie dan niet dat die man misschien een stoornis heeft? Nou, het werd mij niet in dank afgenomen. Als man moest ik überhaupt mijn mond houden.’

Is de emancipatie af?

‘Ik vermoed dat een gehandicapte, lesbische, zwarte vrouw die vlot gebekt, vrolijk en intelligent is, beter af is dan een witte man die dom en verlegen is. De vraag wat een privilege inhoudt, is complex.’

Wat vindt u leuk aan vrouwen?

‘Het spel dat je samen speelt, maar intussen allebei ontkent te spelen zodat het leuk blijft. Een vriend van mij wil eerlijk zijn. Dat is mooi natuurlijk, maar ik zeg tegen hem: vrouwen willen niet horen hoe jij echt in elkaar zit, zij willen versierd worden.’

Iemand kunnen vertrouwen is ook wel fijn.

‘Maar dat zit verweven in het spel. Een onenightstand getuigt van enorm onderling vertrouwen. Hoe weet je dat de ander niet een of andere psychopaat is?’

In uw boek beschrijft u de liefde van een man voor een vrouw van 240 kilo. Hij wil dat ze nog zwaarder wordt. Hoe kwam u bij dat gegeven?

‘Dat weet ik niet. Ik schrijf radicaal intuïtief. Toen ik aan het boek begon, was ik een toeschouwer van wat zich ontvouwde. Een man kwam thuis van zijn werk, nam een biertje en ging naast zijn vrouw zitten. Zij vroeg: ‘Kun je aan mijn been trekken?’ Ik snapte niet waarom ze dat vroeg, tot ik besefte: ‘O, zij is zo dik dat ze zelf niet kan bewegen.’

‘Achteraf stel ik vast dat die man probeerde om een soort übermensch te worden, terwijl hij eigenlijk een kneus is. De wil tot macht leefde hij uit op zijn vrouw, van wie hij oprecht houdt, maar die hij tegelijkertijd de dood in jaagt door haar steeds te voeden.’

Heeft u een vrouw nodig?

‘Ik denk van wel, maar jammer genoeg zit een relatie het schrijven wel in de weg. Ik werk aan een nieuwe roman. Om die te schrijven, moet ik mij eenzaam voelen. Dus als ik met mijn vriendin ben, schrijf ik niet. Ik vind het fantastisch om haar te zien, maar toch komt ook altijd de impuls weer op om me terug te trekken en te schrijven.’

Wat een dilemma…

‘Ja, ook omdat ik graag kinderen wil. Vrouwen accepteren dit gedrag niet en kinderen kun je het eigenlijk ook niet aandoen. Hopelijk vind ik er een modus voor. Dat ik bijvoorbeeld een paar maanden op reis ga, daar een roman schrijf en dan weer terugkom.’


Is de hoofddoek een symbool van onderdrukking?

‘De hoofddoek zegt dat de vrouw een seksueel object is dat beschermd moet worden tegen de man. Ik had acht jaar een relatie met een meisje uit een gematigd islamitisch gezin dat geen hoofddoek droeg. Maar op straat werd ze uitgemaakt voor hoer omdat ze met een Nederlander ging. Ik wilde mij voor haar tot de islam te bekeren, nam koranlessen, maar het hielp niet. We zijn door onbekenden aangevallen op straat en bedreigd. De meeste islamitische vrouwen, gematigd of orthodox, zijn niet vrij in de keuze voor een man. Ik begrijp niet dat veel Nederlandse feministen klagen over inkomensverschillen, maar deze onvrijheid negeren. Echte feministen zijn de vrouwen die dit aan de kaak durven stellen.’

CV Sander Kok

1981 Geboren in Arnhem 1999 Eindexamen havo, Nieuwediep 2000 Hbo Personeel en arbeid, Leiden vanaf 2001 Studie kunstgeschiedenis Universiteit Leiden (niet afgemaakt) vanaf 2001 Verblijf in New York, Seoul en Milaan. Opdrachten voor o.a. Armani, Mercedes, Lacoste, Tommy Hilfiger en Samsung 2010 MA literatuurwetenschap, Universiteit Leiden 2017 Debuutroman Smeltende vrouw. Deelname aan tv-programma De slimste mens.